ناخنک چشم؛ علائم، علت‌ها و روش‌های درمان

ناخنک چشم یکی از بیماری‌های نسبتاً شایع سطح چشم است که بسیاری از افراد، به‌ویژه کسانی که بیشتر در فضای باز و زیر نور خورشید فعالیت دارند، با آن روبه‌رو می‌شوند. این عارضه در نگاه اول ممکن است ساده به نظر برسد، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند مشکلات جدی‌تری برای بینایی ایجاد کند.
ناخنک چشم (Pterygium) به رشد غیرطبیعی یک بافت مثلثی‌شکل روی سفیدی چشم (صلبیه) گفته می‌شود که معمولاً از گوشه داخلی چشم به سمت قرنیه گسترش پیدا می‌کند. این بافت در ابتدا کوچک و بدون علامت است، اما به‌تدریج می‌تواند قرنیه را درگیر کرده و باعث تاری دید یا تغییر در ظاهر چشم شود.
شناخت علائم و دلایل ایجاد ناخنک چشم اهمیت زیادی دارد؛ زیرا تشخیص به‌موقع و رعایت نکات پیشگیرانه می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کند. در ادامه این مقاله، به‌طور کامل درباره علائم، علت‌ها و روش‌های درمان ناخنک چشم صحبت خواهیم کرد؛ پس حتماً تا انتها همراه ما باشید.

ناخنک چشم چیست؟

ناخنک چشم (Pterygium) نوعی رشد غیرطبیعی و خوش‌خیم بافت همبند و عروقی است که از بخش سفید چشم (صلبیه) آغاز شده و به سمت قرنیه پیشروی می‌کند. این ضایعه معمولاً به شکل یک غشای مثلثی دیده می‌شود و بیشترین شیوع آن در گوشه داخلی چشم است. ناخنک در مراحل اولیه معمولاً درد یا مشکل جدی ایجاد نمی‌کند، اما اگر رشد کند، می‌تواند ظاهر چشم را تغییر دهد یا حتی باعث تاری دید شود.
به زبان ساده‌تر، ناخنک چشم مثل یک تکه پوست اضافه است که روی سفیدی چشم ایجاد می‌شود و کم‌کم به سمت سیاهی چشم (قرنیه) پیش می‌رود. علت اصلی آن تماس طولانی‌مدت چشم با نور خورشید، گرد و غبار و خشکی هواست. بنابراین بیشتر در افرادی دیده می‌شود که در فضای باز زندگی یا کار می‌کنند.

تفاوت ناخنک با سایر مشکلات چشمی (مثل پینگوكولا)

•    ناخنک چشم (Pterygium): رشد بافتی مثلثی‌شکل است که می‌تواند روی قرنیه کشیده شود و در صورت پیشرفت، روی بینایی تأثیر بگذارد.

•    پینگوکولا (Pinguecula): یک برآمدگی یا لکه زردرنگ روی سفیدی چشم است که برخلاف ناخنک، به سمت قرنیه رشد نمی‌کند و معمولاً فقط باعث خشکی یا تحریک چشم می‌شود.

بنابراین تفاوت اصلی این دو بیماری در محل رشد و تأثیر بر قرنیه است؛ پینگوکولا معمولاً خطر کمتری دارد، اما ناخنک در صورت پیشرفت می‌تواند دید را مختل کند.

علائم ناخنک چشم

ناخنک چشم در مراحل مختلف می‌تواند نشانه‌های متفاوتی داشته باشد. برخی افراد ممکن است مدت‌ها تنها با تغییر ظاهری کوچک روبه‌رو باشند، در حالی که دیگران به مرور دچار مشکلات بینایی می‌شوند.

شایع ‌ترین نشانه‌های ناخنک چشم در مراحل اولیه

•    قرمزی چشم: به دلیل وجود رگ‌های خونی فراوان در بافت ناخنک، این قسمت معمولاً قرمزتر از بخش‌های دیگر چشم دیده می‌شود.
•    سوزش و خارش: احساس ناراحتی شبیه خشکی چشم یا حساسیت چشمی، به‌خصوص پس از قرار گرفتن در معرض باد، آفتاب یا گرد و غبار.
•    احساس وجود جسم خارجی: بسیاری از بیماران می‌گویند انگار “یک شن ریز” یا “مژه” داخل چشمشان گیر کرده است.
•    خشکی چشم و اشک‌ریزش: بافت ناخنک سطح چشم را تحریک کرده و تعادل اشک را بر هم می‌زند، به همین دلیل فرد یا خشکی شدید دارد یا دچار اشک‌ریزش مداوم می‌شود.
•    تحریک‌پذیری چشم: در محیط‌های پرگرد و غبار یا هوای خشک، علائم ناخنک معمولاً بدتر می‌شوند.

علائم پیشرفته ناخنک چشم (در صورت رشد ناخنک)

اگر ناخنک کوچک باقی نماند و به سمت قرنیه گسترش یابد، مشکلات جدی‌تری به‌وجود می‌آورد:

•    تاری دید: بافت ناخنک بخشی از قرنیه را می‌پوشاند و مسیر عبور نور به شبکیه را مختل می‌کند.

•    ایجاد آستیگماتیسم: بافت ناخنک سطح قرنیه را تغییر شکل می‌دهد و باعث می‌شود دید فرد دچار اعوجاج شود. این موضوع حتی می‌تواند نیاز به عینک یا لنز اصلاحی ایجاد کند.

•    تغییر ظاهر چشم: یک لکه یا برآمدگی مثلثی‌شکل روی سفیدی چشم به‌وضوح دیده می‌شود که ممکن است برای فرد از نظر زیبایی هم آزاردهنده باشد.

•    انسداد مردمک در موارد شدید: در صورتی که ناخنک رشد بیش از حد داشته باشد، بخشی از مردمک چشم را می‌پوشاند و بینایی فرد به‌طور محسوسی کاهش پیدا می‌کند.

شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است. برخی ممکن است تنها از خشکی و قرمزی رنج ببرند، در حالی که در برخی دیگر، پیشرفت ناخنک منجر به مشکلات بینایی جدی می‌شود. به همین دلیل، معاینه دوره‌ای توسط چشم‌پزشک برای کسانی که در معرض خطر هستند (مثلاً کشاورزان، رانندگان یا کسانی که زیاد زیر نور خورشید کار می‌کنند) بسیار ضروری است.

علت‌های بروز ناخنک چشم

ناخنک چشم یک بیماری چندعاملی است؛ یعنی ترکیبی از شرایط محیطی، سبک زندگی و حتی ژنتیک می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد. مهم‌ترین دلایل ایجاد ناخنک چشم عبارت‌اند از:

تابش اشعه فرابنفش (UV)
قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید یکی از اصلی‌ترین علل ناخنک چشم است. اشعه فرابنفش (به‌ویژه UV-B) می‌تواند باعث تغییرات سلولی در سطح چشم شود و رشد غیرطبیعی بافتی مثل ناخنک را تحریک کند. به همین دلیل:
•    افرادی که در مناطق گرمسیری یا آفتابی زندگی می‌کنند بیشتر در معرض خطرند.
•    کسانی که زیاد در فضای باز کار می‌کنند (مثل کشاورزان، ملوانان، کارگران ساختمانی و رانندگان) بیشتر دچار ناخنک می‌شوند.
•    استفاده نکردن از عینک آفتابی استاندارد، خطر ابتلا را چند برابر می‌کند.
گرد و غبار، آلودگی و باد
تماس مداوم چشم با ذرات معلق، گرد و خاک و آلودگی هوا می‌تواند سطح چشم را تحریک کند و به مرور زمان باعث ایجاد یا تشدید ناخنک شود.
•    زندگی در شهرهای پرجمعیت و آلوده
•    کار در محیط‌های پرگرد و غبار (مثل معادن، کارگاه‌ها یا جاده‌ها)
•    قرار گرفتن در معرض باد شدید و مداوم
همگی از عوامل مهم تحریک‌کننده این بیماری هستند.

عوامل ژنتیکی و محیطی

مطالعات نشان داده‌اند که وراثت هم می‌تواند در بروز ناخنک نقش داشته باشد. افرادی که سابقه خانوادگی ناخنک دارند، بیشتر احتمال دارد دچار این عارضه شوند. علاوه بر آن، شرایط محیطی مانند خشکی هوا، آب‌وهوای گرم و کمبود رطوبت نیز زمینه رشد ناخنک را فراهم می‌کنند.

روش‌های تشخیص ناخنک چشم

تشخیص ناخنک چشم معمولاً کار پیچیده‌ای نیست و با یک معاینه ساده توسط چشم‌پزشک انجام می‌شود. با این حال، شدت و گستردگی آن باید به‌دقت بررسی شود تا بهترین روش درمانی انتخاب گردد.
چشم‌پزشک با نگاه مستقیم به سطح چشم می‌تواند وجود ناخنک را تشخیص دهد. این معاینه معمولاً بدون نیاز به ابزار خاص هم امکان‌پذیر است، زیرا ناخنک به‌صورت یک ضایعه مثلثی‌شکل روی سفیدی چشم کاملاً مشخص است.
با این حال، برای بررسی دقیق‌تر ممکن است پزشک از لامپ شکاف (Slit Lamp) استفاده کند تا جزئیات سطح قرنیه و اندازه بافت ناخنک بهتر دیده شود.
اگر می‌خواهید بدانید معاینه چشم دقیقاً چگونه انجام می‌شود و چه ابزارهایی در آن به‌کار می‌رود، حتماً سری به صفحه‌ی معاینات چشمی ما بزنید.

جمع‌بندی

ناخنک چشم عارضه‌ای شایع و خوش‌خیم است، اما در صورت پیشرفت می‌تواند باعث تاری دید و مشکلات جدی شود. نور خورشید، گرد و غبار و عوامل ژنتیکی از دلایل اصلی بروز آن هستند. تشخیص این بیماری با یک معاینه ساده انجام می‌شود و درمان آن بسته به شدت، از قطره‌های چشمی تا جراحی متغیر است.
برای پیشگیری، استفاده از عینک آفتابی و مراجعه منظم به چشم‌پزشک بهترین راهکار است. اگر علائمی مثل قرمزی یا تاری دید دارید، همین امروز برای معاینه چشم اقدام کنید.

پرسش‌های متداول درباره ناخنک چشم

آیا ناخنک چشم خطرناک است؟
خطر جانی ندارد، اما اگر رشد کند می‌تواند روی قرنیه کشیده شود و بینایی را مختل کند. به همین دلیل بهتر است در مراحل اولیه تحت نظر چشم‌پزشک باشید.

آیا ناخنک می‌تواند دوباره بعد از جراحی برگردد؟
بله، احتمال بازگشت وجود دارد. اما با روش‌های جراحی جدید و مراقبت‌های پس از عمل (مثل استفاده از عینک آفتابی و قطره‌های چشمی) این احتمال به حداقل می‌رسد.

بهترین زمان مراجعه به پزشک چه موقع است؟
در صورتی که متوجه قرمزی مداوم، تاری دید یا تغییر ظاهر چشم شدید، باید سریع‌تر به چشم‌پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر ناخنک باعث آزار ظاهری یا اختلال در کارهای روزانه‌تان شده است، مراجعه به پزشک ضروری است.